Category: శాస్త్రవిషయములు

8—5—20201; శనివారం ॐ (ఈ వృత్తాంతం జరిగే సమయానికి మా చిన్నాన్నగారికి సుమారు 28 సంవత్సరాల వయస్సు ఉండి ఉంటుందని చెప్పేను కదా! ఇంక, వారిగురించి సంక్షిప్తపరిచయం చేసుకుందాం! వారు కాళిదాసు రచించిన “మేఘసందేశమ్॥” సంస్కృతకావ్యకథకి పూర్వరంగమైన మూలకథని తెలుగులో “హేమమాలి” అనే పద్యకావ్యంగా విరచించి బుధజన...

01—05—02021; శనివారం ॐ మనం ఐదవది ఐన బాణచక్రం లోని నాలుగవ మేళకర్త అంటే మొత్తంమీద 28వ మేళకర్త ఐన హరికాంభోజిరాగం, ఆ రాగంయొక్క కొన్ని ముఖ్యజన్యరాగాలు గురించి సంక్షిప్త పరిచయం, ఇతర విశేషాలు తెలుసుకున్నాం. ఇప్పుడు బాణచక్రంలోని ఐదవ మేళకర్తరాగం లేక మొత్తంమీద, “కటపయాది సంకేత...

24—4—2021; శనివారం. ॐ హరికాంభోజికి తరువాయి జన్యరాగం సరస్వతీమనోహరి రాగం. ఈ రాగంలో త్యాగరాజస్వామి “ఎంత వేడుకొందు రాఘవా! ~ పంతమేలరా? ఓ రాఘవా! (దేశాదితాళం)” అనే ఒక కృతిని రచించేరు. దీక్షితస్వామి “సరస్వతీమనోహరి! శంకరి! సదానందలహరి! గౌరి! శంకరి! ॥సరస్వతీమనోహరి॥ (ఆదితాళం)” అనే ఒక కృతిని...

17—04—2021; శనివారం. ॐ 28వ మేళకర్త అయిన హరికాంభోజికి జన్యరాగాలలో (అకారాది క్రమంలో లేక alphabetical order లో) సుప్రసిద్ధరాగం, శహాన రాగం. ఈ రాగం సంపూర్ణ—సంపూర్ణ రాగం. అంటే ఆరోహణ—అవరోహణలలో సప్తస్వరాలూ ఉంటాయి. ఇది ఉపాంగరాగంగానే శాస్త్రాలలో చెప్పబడింది. ఆరోహణ—అవరోహణలు రెండింటిలోను వక్రసంచారాలు ఉండడం వలన...

10—04—2021; శనివారం. ॐ హరికాంభోజి జన్యరాగాలలో, తరువాత చెప్పుకోవలసినది “రవిచంద్రికరాగం”. రవిచంద్రికరాగంలో ఆరోహణ—అవరోహణలలో పంచమస్వరం వర్జ్యస్వరం. అందువలన రవిచంద్రిక షాడవ (6 స్వరాలు)—షాడవ (6 స్వరాలు) రాగం. త్యాగరాజస్వామివారు “రవిచంద్రికరాగం” లో, “నిరవధిసుఖద! నిర్మలరూప! నిర్జితమునిశాప! (ఆదితాళం); మాకేలరా! విచారము / మరుcగన్న శ్రీరామచంద్ర! ॥మాకేలరా॥ (దేశాదితాళం)...

03—04—2021; శనివారము. ॐ హరికాంభోజి జన్యరాగాలలో మోహనరాగం తరువాత ముఖ్యమైన రసిజనరంజకమైనది, యదుకులకాంభోజిరాగం. యదుకులకాంభోజిరాగం ఔడవ—సంపూర్ణ రాగం. ఆరోహణలో గాంధారం—నిషాదం వర్జనీయస్వరాలు. అవరోహణలో అన్ని స్వరాలు ఉంటాయి. అవరోహణలో కైశికినిషాదంతోబాటు, అన్యస్వరమైన “కాకలినిషాదం” కూడా కొన్ని ప్రత్యేకప్రయోగాలలో చోటుచేసుకుని, ఈ రాగంయొక్క రంజకత్వధర్మాన్ని ఇనుమడింపజేస్తుంది. ఈ విధమైన...

27—03—2021; శనివారం. ॐ త్యాగరాజస్వామి “మోహనరాగం” లో స్వరపరచిన కృతుల వివరాలు ఇప్పుడు తెలుసుకుందాం! “ఎందుకో బాగ తెలియదు—ఆదితాళం; ఎవరురా నినువినా గతి మాకు — చాపుతాళం; దయ రానీ, దయ రానీ, దయ రానీ, దాశరథీ!—ఆదితాళం; నను పాలింప నడచి వచ్చితివో, నా ప్రాణనాథా!—దేశాదితాళం; భవనుత!...

20—03—2021; శనివారము. ॐ తరువాత, హరికాంభోజికి జన్యరాగం — మోహనరాగం. మోహనరాగం గురించి చెప్పాలంటే తల్లిని మించిన తనయ అని వర్ణించాలి. ఇది అత్యంత ప్రాచీనతమరాగాలలో ఒకటి! అంతేకాదు. ఇది సర్వేశ్వరుడికి వలెనే సార్వకాలిక సార్వదేశిక రాగం. ఈ రాగం వివిధదేశాలలో, వివిధజాతులలో, వివిధసంస్కృతులలో, వివిధకాలాలలో వర్ధిల్లుతూ...

13—03—2021; శనివారము. ॐ తరువాయి “హరికాంభోజి” నుండి జన్యరాగం ఒక అపూర్వరాగం. దీనిపేరు ప్రతాపవరాళి రాగం. ఇది చతుస్స్వరి—షాడవ రాగం. ఆరోహణలో గ—ధ—ని స్వరాలు, అవరోహణలో ని స్వరమూ వర్జ్యస్వరాలు. ఈ రాగంలో త్యాగరాజస్వామి విననాసకొని యున్నానురా / విశ్వరూపుడనే ॥విననాస॥ (ఆదితాళం) అనే కృతిని రచించేరు....

06—03—2021; శనివారము. ॐ హరికాంభోజి రాగం నుండి వచ్చిన మరొక జన్యరాగం నారాయణగౌళ రాగం! నారాయణగౌళ రాగం, షాడవ—సంపూర్ణ రాగం. ఆరోహణలో గాంధారం వర్జ్యస్వరం. ఆరోహణ—అవరోహణ రెండింటిలోను వక్రసంచారాలు ఉంటాయి. ఇది ఒక అపూర్వ (అరుదైన) రాగం. త్యాగరాజస్వామివారు, నారాయణగౌళ రాగంలో — ఇంక దయ రాకుంటే...