సాహిత్యము-సౌహిత్యము – 49 : ఉత్పలగంధిరో యిపుడు నీవూహూయనన్ పాడియే ?

“సాహిత్యము—సౌహిత్యము~49″|

ఇంతవరకు ౘాలారకాల సమస్యాపూరణాలు పరికించేం. ఈ వారం సమస్యలో ఛందస్సుకి సంబంధించిన సమస్యకూడా ఇమిడివుంది. ఆ సమస్య ఏమిటో చూద్దాం.

“ఉత్పలగంధిరో యిపుడు నీవూహూయనన్ పాడియే?”||

“నీలికలువ పరిమళంతో గుబాళిస్తున్న సుందరీ! ఇప్పుడింక నీవు, “ఊహూ” (కాదు) అనడం న్యాయంగావుందా, చెప్పు?” అని సమస్యకి భావం.

సమస్య ఛందస్సు చూస్తే అస్పష్టంగాను, పక్కదారి పట్టించేటట్లుగాను ఉంది. పద్యపాదభాగంలోని మొదటిమూడుగణాలనిచూస్తే “భ-ర-న” గణాలతోవుంది.  అది ౘాలదన్నట్లు “ఉత్పల” శబ్దంతో పద్యపాదం ప్రారంభమయ్యింది.  వీటిని అనుసరించి చూస్తే, ‘ఉత్పలమాల వృత్తం’ లక్షణాలు కనిపిస్తున్నాయి. కాని, మిగిలిన భాగంచూస్తే, “మ-య-లగం” తో ఉంది. అంటే ‘మత్తేభవృత్తం’లోని లక్షణాలు కనిపిస్తున్నాయి. అలాగని హైబ్రిడ్ “ఉత్పలేభం” అనడానికి అటువంటి వృత్తజాతికి ఉండే యతి-ప్రాస నియమాలు తెలియవు. అందువలన ఈ పద్యపాదభాగం, శార్దూల/మత్తేభ వృత్తంలోది అని భావించాలి. అలాగ ఊహిస్తే, దీనికి ముందు రెండు గురువులు చేరిస్తే శార్దూలవిక్రీడితవృత్తం ఔతుంది. అలాగ కాకండా,”స”గణం చేరిస్తే మత్తేభవృత్తంగా మారుతుంది. అయితే, రెండు సందర్భాలలోను యతిమైత్రి పాటించడానికి అనుగుణంగా పద్యపాదప్రథమాక్షరం ఉండేటట్లు చూసుకోవాలి. ఈ సమస్య “రాజశేఖర-వేంకటశేషకవులు” గా ప్రసిద్ధులైన శ్రీ దుర్భాక రాజశేఖరశతావధాని-గడియారము వేంకటశేషశాస్త్రిశతావధాని గారల “అవధాన సారము” నుండి గ్రహించబడింది. ఈ పద్యపాదభాగంలో, “ఊహూ” అనే పదం యతిస్థానంలోవుందికనక దానికి యతిమైత్రికలిగిన అక్షరాన్ని పాదప్రారంభంలో నిలుపుకుని పద్యపూరణం చెయ్యాలి. ఇది ఒక చమత్కారం!

అవధానిద్వయం చేసిన సమస్యాపూరణాన్ని ఇప్పుడు గమనిద్దాం!

“కనుసన్నం కొలుపంగ ఒప్పితివలంకారమ్ములన్ పంప, వే

డ్కను గైకొంటివి, పూవు సెజ్జ దరియంగా రమ్మటంచున్ , వయ

స్యను పుత్తెంచితి నమ్మి వచ్చితి, కటాక్షంబింత లేనట్టి చె

య్వుననో ఉత్పలగంధిరో! యిపుడు నీవూహూయనన్ పాడియే?“||

అవధానులైన కవిద్వయం మత్తేభవిక్రీడితవృత్తాన్ని యెంచుకుని, ప్రేయసీ-ప్రియుల మధ్యవుండే ప్రేమభావాన్ని ఆలంబనగా చేసుకుని సరసమైన సమస్యాపూరణాన్ని సహృదయరంజకంగా నిర్వహించేరు. పద్యభావాన్ని గ్రహిద్దాం!

“కంటి సంజ్ఞలతో నీ ప్రీతిభావాన్ని సూచిస్తూ అందాలు చిందించేవు. నేను అలంకారాలనిపంపితే ఇష్టంగా తీసుకున్నావు. పూలపానుపు సిద్ధంగావుంది  రమ్మని నీ చెలికత్తెచేత కబురంపేవు. ఆ మాట నమ్మి నేను వచ్చేను. తీరా నేను వచ్చేసరికి, దయలేనట్లుగా ఈ విచత్ర విలాసచేష్ట అభినయంగా కనిపించేలాగ నీవు “ఊహూ” అనడం(ఇంతచేసి నన్ను నిరాకరించపూనినట్లు చేష్ట చెయ్యడం) నీకు న్యాయంగావుందా, నీలోత్పల పరిమళాలు వెదజల్లే నా హృదయేశ్వరీ?”

(కొలుపు=ఇష్టపడు;  పూవుసెజ్జ=పూలపానుపు;  దరి=సమీపము;  వయస్య=చెలికత్తె;  పుత్తెంచు=పంపించు;  చెయ్వు=విలాస చేష్ట ఉత్పలగంధి=నల్లకలువల పరిమళము కలిగిన శరీరము కలది; పాడి=న్యాయము)

స్వస్తి||